Aralık ayı DÖGEP (Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Gelişim Programı) kapsamında, okul Müdürü Mehmet Doğan koordinatörlüğünde Kahta Gençlik Merkezi'nde seminer düzenleyen Kahta Ebu Sadık Anadolu İmam Hatip Lisesi, bu ay ünlü İslam alimi Gazzali'nin Eğitim Felsefesi irdelendi.

1. Eğitim Öğretimin İlkeleri

Gazzâlî'nin eserlerinde eğitim ve öğretimin ilkelerinin neler olduğu ilgili doğrudan bir açıklama görülmemekle birlikte insanın kendisini eğitmesi ya da nefsini terbiye etmesi ile ilgili açıklamalarında eğitimin ilkelerine dair temel bazı yaklaşımlar bulunmaktadır. Araştırmacılara göre bunlar sekiz başlıkta toplanmaktadır.

a. Kritik Dönem İlkesi: İnsanın eğitiminde, ömrü boyunca gösterdiği fiziksel veya duygusal değişmeler "dönem" olarak isimlendirilir. Her bir dönemin kendisine ait eğitim usûlü, yol ve yordamı bulunur. İnsan eğitiminde en kritik dönem kendi kişiliğinin temellerini kazandığı 0-2 yaş dönemidir. Gazzâlî bu döneme dikkat çekerek bu dönemin ihmal edilmesinin kişide kötü bir karakter ortaya çıkaracağını belirtir.

b. Hürriyet İlkesi: Eğitimde hürriyetin Gazzâlî'ye göre birkaç boyutu bulunmaktadır. Öncelikle kişi eylemlerini bir irade ve bilgi ile gerçekleştirdiğinden bu eylemi gerçekleştirebilecek bir hürriyete sahip olmalıdır. Bunun yanında hürriyet belli bir sorumluluğu da gerekli kılmaktadır. Diğer bir deyişle eğitimde davranışı belirleyen sorumluluk ve davranışın sergileneceği hür ortam beraber bulunmalıdır.

c. Rehberlik İlkesi: Kişinin eğitim hayatı boyunca doğru yorum ve tercihleri yapması ayrıca gerekli bilgi ve becerileri kazanmasında profesyonel yardım anlamına gelen rehberlik Gazzâlî'de kişinin eğitimle varmak istediği hedefe varmasında araç olarak ele alınır. Eğitim yolunda karşılaşılan engeller ancak bu yolu bilen rehberlerle aşılabilir.

d. Tedricilik İlkesi: Pek çok eğitimci gibi Gazzâlî de eğitimde süreç ve aşamalara önem vermiştir. Bilgi ve becerilerin kazandırılması kişinin kendisine mahsus özellikleri göz önünde bulundurularak aşamalı ve bilinçli bir şekilde sağlanmalıdır.

e. Ferdî Farklılıklar İlkesi: Tericilik ilkesinin bir devamı sayılabilecek bu ilkeye göre Gazzâlî ilmi veya eğitimi kabul etme bakımından şahısların birbirinden farklı olduğunu belirtir. Bu durumun göz ardı edilerek eğitim verilmeye çalışılması durumunda ters etki oluşacağını söyler.

f. Aktivite İlkesi: Bilginin ancak bu bilgiye uygun eylemlerle kişiyi hedefe ulaştıracağını kabul eden Gazzâlî aktiviteye ya da eyleme dayalı bir eğitim veya bilgilenme anlayışını benimser.

g. Denge İlkesi: Eğitimde denge, aşırılıklardan uzaklaşmayı ve insanın güdülerinin belli bir seviyede tutulmasını ifade eder. Gazzâlî insandaki güdü ve tutkuların her birinin amacı olduğunu ve bir denge içerisinde doyurulmasını gerekli görmektedir. Dengeli doyumun gerçekleşmemesi eğitimi olumsuz yönde etkileyen bir husustur.

h. Hidayet İlkesi: Amaca götüren yolu göstermek, gayeye ulaştıran yola girmek gibi anlamlara gelen hidayet, Gazzâlî düşüncesinde kişinin eğitiminde doğru bir şeyi hedeflemesi ve sürekli ilâhî yardımı talep etmesini ifade eder. Allah'tan (c.c.) tevfik istenilmeyen bir eğitim eylemi kişiyi hedefe ulaştırmayacaktır.